Lasy i bioróżnorodność

Blisko cztery lata temu szukaliśmy pomysłu na gwiazdkowe prezenty dla naszych klientów i partnerów biznesowych. Nie chcieliśmy przykładać ręki do i tak ogromnej świątecznej konsumpcji wszelkich dóbr. Budżet zarezerwowany na podarunki postanowiliśmy przekazać Fundacji Las Na Zawsze, której misją jest sadzenie bioróżnorodnych lasów, które nigdy nie zostaną wycięte, z nadzieją, że będzie to prezent procentujący nam wszystkim w przyszłości.

Mało kto pamięta, że termin „sustainability” został po raz pierwszy sformułowany przez Hansa Carla von Carlowitza w XVII wieku właśnie w kontekście gospodarowania lasami, których przetrzebienie na potrzeby przemysłu wydobywczego stało się ekonomicznym problemem ówczesnej Saksonii. Od tamtego czasu postrzegamy lasy w perspektywie konieczności podtrzymania ich funkcji ekonomicznych, społecznych i przyrodniczych, a rozumienie terminu „zrównoważony rozwój” rozszerzyło się, wytyczając kierunek naszego współczesnego myślenia o gospodarce.

Zadaniem gospodarki leśnej jest podtrzymanie trzech podstawowych funkcji lasu. Funkcja ekonomiczna dotyczy możliwości stałego pozyskiwania zasobów, takich jak drewno, runo leśne, zioła, nasiona i sadzonki, naturalne substancje chemiczne czy zwierzyna leśna. Funkcja społeczna oznacza wpływ lasu na zdrowie i samopoczucie ludzi, a przyrodnicza oznacza pochłanianie dwutlenku węgla, oczyszczanie powietrza, tworzenie lokalnego mikroklimatu i wpływ na klimat globalny, zapobieganie erozji i wyjałowieniu gleby, utrzymywanie cyrkulacji wody w przyrodzie, oraz tworzenie warunków do rozwoju bioróżnorodności i złożonych ekosystemów.

Wyzwania związane z wielkimi współczesnymi kryzysami, czyli zmianą klimatu, zanieczyszczeniem środowiska i utratą bioróżnorodności przyczyniają się do konfliktu w sposobie gospodarowania zasobami leśnymi. Lasy, naturalnie pochłaniające dwutlenek węgla stanowią istotny element działań dekarbonizacyjnych. Drewno jako naturalny magazyn dwutlenku węgla, jednocześnie trwałe, ale ulegające naturalnej biodegradacji, wydaje się być doskonałym „ekologicznym” wyborem jako materiał budowlany, surowiec do produkcji mebli, przedmiotów codziennego użytku, opakowań i do innych zastosowań. Takie podejście powoduje zwiększoną presję na pozyskiwania drewna z lasów [1]. Badania przeprowadzone w 2020 roku, oparte na analizie zdjęć satelitarnych [2] wskazały, że od w latach 2016-2018 powierzchnia wyrębu lasów w Europie zwiększyła się o 49%, przy czym w Polsce odsetek ten był wyższy (58%). Eksploatacja lasów w takiej skali może zatem utrudnić realizację unijnych celów związanych z mitygacją zmian klimatu. Intensywna gospodarka leśna powoduje inny negatywny efekt środowiskowy: zastępowanie lasów naturalnych monokulturowymi plantacjami leśnymi, które są wprawdzie efektywne w produkcji drewna, ale nieprzydatne w kontekście utrzymywania leśnej bioróżnorodności i bogactwa naturalnych leśnych ekosystemów.

Według danych GUS [3], w Polsce lasami pokryte jest 9 265 tys. ha, czyli ok. 30% powierzchni kraju, z których 19% jest w rękach prywatnych, 81% jest własnością publiczną (Skarbu Państwa i gmin), w tym 77% pozostaje w zarządzie Lasów Państwowych. Zaledwie 2% stanowią parki narodowe objęte ochroną. Innymi słowy: 98% lasów w Polsce jest lasami o potencjale gospodarczym, które przy dużym zapotrzebowaniu rynkowym na drewno, w szybkim tempie zamieniają się w plantacje leśne, obsadzane głównie gatunkami iglastymi (87%), które charakteryzują się mniejszą odpornością na ocieplenie klimatu i zanieczyszczenia.

Dane wskazują na to, że piękna równowaga w gospodarowaniu lasami, o której pisał Carlowitz, nie została utrzymana. Dlatego też wezwanie do działania Fundacji Las Na Zawsze jest tak ważne: stwórzmy i powiększajmy zasób naturalnych lasów, które obok parków narodowych będą miały szansę przyczynia się do utrzymania i rozprzestrzeniania leśnej bioróżnorodności. Fundacja swoją opieką obejmuje lasy naturalne narażone na wycinkę oraz tereny wylesione i zdegradowane, zgodnie ze standardami Assisted Natural Regeneration Alliance. Zgodnie z celem statutowym Fundacji, „nieruchomości przekazane na rzecz Fundacji oraz zakupione przez Fundację nie będą dalej zbywane ani obciążane, a zalesione nie będą podlegać wycinkom i wyrębom. (…) Wszystkie lasy Fundacji będą udostępniane dla ludności.”

Razem z ekipą Lasu Na Zawsze spędziliśmy cudowny wiosenny dzień w lesie. Wróciliśmy naładowani energią, kryjąc pod powiekami promienie słońca, świeżość wiosennej zieleni, wdzięk leśnego dywanu z białych zawilców, odurzeni leśnym powietrzem i śpiewem ptaków. A potem policzyliśmy, że jedna, wstępnie przeszkolona osoba, w ciągu godziny jest w stanie zasadzić ok. 10-12 sadzonek drzew. W naszym przypadku bilans 5-godzinnego sadzenia w 13 osobowym zespole wyniósł ok. 600 sadzonek pokrywających teren o powierzchni 7 800 m². Sadziliśmy drzewa liściaste: dęby, lipy, czereśnie ptasie, klony, wiązy i graby.

Sadzenie bioróżnorodnego lasu jest większym wyzwaniem niż zasadzenie lasu produkcyjnego. W lesie naturalnym drzewa nie rosną w równych odstępach, ale tam, gdzie mają najlepsze warunki do wzrostu. W naszym przypadku, obsadzaliśmy teren naturalnego lasu, który został wykarczowany przez poprzedniego właściciela i odkupiony przez Fundację z intencją ponownego zalesienia. Każdy dołek wykopaliśmy ręcznie, wyszukując najlepszych miejsc dla naszych sadzonek pomiędzy karpami (pniakami) wyciętych drzew. 7 800 m2 to jednak wciąż mało, by uczynić różnicę. Po czterech latach działania Fundacja ma na swoim koncie 10,62 ha chronionych dojrzałych lasów i 89,09 ha posadzonych lasów bioróżnorodnych. Jest jeszcze tak wiele do zrobienia :) Czy nie byłoby wspaniale mierzyć swój życiowy ślad liczbą zasadzonych drzew? Zachęcamy Was, drogie subskrybentki i subskrybenci do podjęcia takiego wyzwania, szczegóły znajdziecie tu:
https://lasnazawsze.org.pl

Wasz gwiazdkowy prezent już rośnie :)