Rozmowa o sustainability

Dyskusja miała miejsce w ramach ICC Warsaw 2025 Sustainable Transition in Poland – catching up or offering a new perspective?- kilkudniowej konferencji zorganizowanej przez OIKOS, organizację zrzeszającą studentów z całego świata zajmujących się tematyką transformacji i zrównoważonego rozwoju. MATERIALITY było partnerem tegorocznej globalnej konferencji. 22 marca 2025 r. prowadziłem dyskusję, w której wzięli udział Marta Porzuczek, Dyrektorka Działu Ochrony Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju, Koordynatorka ds. ESG w Polenergia SA, Monika Tenerowicz, Climate Officer w Orange Polska SA i Piotr Kowalik, ESG Manager w Pekao Investment Banking.

Poniższa relacja nie jest dokładnym zapisem trwającej ponad półtorej godziny rozmowy. Nie wskazuję też, kto co konkretnie powiedział; nie prowadziłem szczegółowych notatek, a wiele wniosków jest pochodną zdań wypowiadanych przez kolejne osoby albo stanowi połączenie odpowiedzi więcej niż jednej osoby na pytania z audytorium. W niektórych miejscach dodaję też moje wnioski, do których doszedłem już po zakończeniu rozmowy.

O czym więc rozmawialiśmy? O tym, czym jest sustainability w firmach, które reprezentujemy; dlaczego przedsiębiorstwa prowadzą działania z zakresu zrównoważonego rozwoju; skąd wzięliśmy się my, jako osoby zajmujące się sustainability: jaka droga doprowadziła nas tu, gdzie jesteśmy; jakie wyzwania stoją przed sustainability w przyszłości.

Sustainability służy w przedsiębiorstwach do budowania ich odporności, przede wszystkim na ryzyka, ale też na wyzwania niestabilnej sytuacji rynkowej i geopolitycznej. A także służy redukowaniu kosztów, np. dzięki wdrożeniu wybranych cyrkularnych modeli biznesowych. Na pewno celem zrównoważonego rozwoju nie jest raportowanie – koncentrowaliśmy się na nim ostatnio nadmiernie z powodu zmian w regulacjach, a teraz jest szansa na to, że skupimy się na biznesowym uzasadnieniu określonych działań.

Jest to łatwiejsze w przypadku zagadnień środowiska naturalnego. Na przykład dekarbonizacja służy przede wszystkim do stabilizacji i redukowania kosztów zużywanej energii, uniezależnienia się od, podatnej na skoki cenowe i przerwy w dostawie, energii pochodzącej z paliw kopalnych. To dlatego jednymi z pierwszych motywatorów wdrażania zrównoważonych rozwiązań były banki. Dbały one o mitygację ryzyk w spółkach, którym udzielały finansowania i dlatego angażując się w długoterminowe przedsięwzięcia oczekiwały już na początku lat dwutysięcznych odpowiednich działań w zakresie oceny, opomiarowania i realizacji celów redukcji wpływu na środowisko naturalne.

Dużo trudniej jest w przypadku praw człowieka. Poza niektórymi tematami dotyczącymi pracowników, trudno jest znaleźć uzasadnienie biznesowe dla procesów należytej staranności. Pierwsza na świecie próba wbudowania procesów należytej staranności w przepisy prawa powszechnie obowiązującego, czyli dyrektywa CSDDD, jest porażką. Rozwodniona już w trakcie uchwalania, teraz prawdopodobnie zostanie opóźniona i jednocześnie tak okrojona, że nie spełni pokładanych w niej nadziei.

Transformacja systemowa, która doprowadziła od raportu Granice Wzrostu Klubu Rzymskiego i raportu Nasza Wspólna Przyszłość Komisji Brundtland do sytuacji, w której na przykład kalkulacja i redukowanie emisji gazów cieplarnianych jest wymogiem możliwości prowadzenia biznesu w wielu branżach trwała ponad pół wieku. Koncepcja praw człowieka i ich pierwsza kodyfikacja w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka jest starsza o ponad ćwierć wieku. Ale w tym obszarze transformacja systemowa nie nastąpiła. Dbałość o te prawa, należyta staranność ich dotycząca nie jest integralnym elementem relacji biznesowych.

Przed nami stoi więc wyzwanie sprowadzające się do pytania: jak tę transformację systemową wywołać? Na czym powinna się ona oprzeć? Jakie mechanizmy zinternalizują koszt wynikający z negatywnego wpływu na ludzi tak, by był on uwzględniany w rachunku wyników każdej spółki?

To zadanie, które stoi przed ludźmi zajmującymi się zrównoważonym rozwojem w świecie akademickim, think-tankach, organizacjach pozarządowych i oczywiście w przedsiębiorstwach. Dochodzimy do zajmowania się sustainability różnymi ścieżkami. Czasem ich początek można wyśledzić we wspomnieniu trzyletniej dziewczynki zbierającej ślimaki z chodnika, żeby nie zostały rozdeptane, czasem w wielopokoleniowym i osobistym doświadczeniu przynależenia do mniejszości, czasem w inspiracji pochodzącej od najbliższej osoby.

Na tych ścieżkach rozwijamy się korzystając z różnych źródeł informacji. To mogą być studia i kursy podyplomowe, lektura regulacji, wczytywanie się w raporty IPCC i innych regulacji albo słuchanie dobrych podcastów. A jednak zawsze są to też, a często przede wszystkim, rozmowy: 1:1, przy kawie, w kuluarach konferencji albo podczas panelu dyskusyjnego.

Skoro Piotr wspomniał o raporcie Brundtland i osobistych motywacjach osób zajmujących się sustainability, pozwólcie, że polecę Waszej uwadze autobiografię Gro Harlem Brundtland, która będąc z wykształcenia lekarką, mamą czwórki dzieci, została powołana na stanowisko Minister ds. Środowiska w rządzie norweskim (jako najmłodsza w jego składzie) trzykrotnie pełniła funkcję Premiera (jako pierwsza kobieta na tym stanowisku) i, co dla nas najważniejsze, przewodniczyła Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju przy ONZ. Efektem prac Komisji był wspomniany wcześniej raport Nasza Wspólna Przyszłość, a w nim definicja zrównoważonego rozwoju (sustainable development), którą posługujemy się do dziś. Brundtland swoją niezwykłą karierę kontynuowała jako Dyrektor Generalna Światowej Organizacji Zdrowia, a następnie jako Specjalny Wysłannik ONZ ds. Klimatu. Dziś należy do elitarnego grona światowych liderów – seniorów działających na rzecz pokoju, sprawiedliwości, praw człowieka i zrównoważonej planety w powołanej przez Nelsona Mandelę The Elders Foundation. 

Jeśli ciekawi Was, jak osobiste przekonania i doświadczenia można przekuć w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju o globalnej skali, przeczytajcie wspomnienia Brundland.
“Madam Prime Minister: A Life in Power and Politics”. Gro Harlem Brundtland. wyd. Farrar Straus Giroux, 2005.