W piątek 15 marca 2024 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła projekt dyrektywy w sprawie należytej staranności. Jeśli zostanie on przegłosowany przez Parlament w kwietniu, to nowe przepisy wejdą w życie. Głosowanie w Radzie dotyczyło jednak tekstu innego niż ten, który został w grudniu 2023 r. uzgodniony w ramach trilogów. Co się zmieniło i od kiedy nowa regulacja będzie obowiązywać?
Prace nad dyrektywą w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, tzw. CSDDD) należały do jednych z najbardziej burzliwych w ostatnich latach. Projekt dyrektywy zgłoszony 23 lutego 2022 roku przez Komisję Europejską był mniej ambitny od oczekiwań Parlamentu, wyrażonych we wcześniejszym raporcie. W toku negocjacji pomiędzy Parlamentem i Radą kolejne przepisy ulegały ograniczeniu, ale w grudniu 2023 r. udało się uzyskać wstępne porozumienie.
Zwykle takie porozumienie kończące tzw. trilogi oznacza, że uzgodniona jest ostateczna treść nowych przepisów, a oba organy (Rada i Parlament) tę właśnie wersję projektu przegłosują. Jednak w tym przypadku część krajów członkowskich, z inspiracji Niemiec, zagroziła głosowaniem przeciwko projektowi. W lutym i marcu przeżyliśmy prawdziwy rollercoaster emocji na podstawie kolejnych doniesień: CSDDD będzie odrzucona, będzie zmieniona, może będzie przyjęta, jednak zostanie odrzucona, jeszcze są nadzieje, żądane zmiany są zbyt daleko idące, może jednak będą mniejsze itd. Kolejne terminy ostatecznego głosowania były ogłaszane, a następnie odwoływane. 15 marca głosowanie odbyło się i CSDDD jest przyjęta przez Radę.
Najważniejsze zmiany wprowadzone w głosowanym 15 marca tekście dotyczą następujących kwestii:
1. Dyrektywa będzie dotyczyła spółek i grup kapitałowych, które zatrudniają powyżej 1000 pracowników i mają ponad 450 mln euro przychodów netto.
2. Zamiast pojęcia łańcucha wartości (value chain) wprowadzone zostało pojęcie łańcucha aktywności (chain of activities), którego zakres w obszarze downstream został ograniczony do działań w imieniu lub na rzecz przedsiębiorstwa.
3. Dyrektywa będzie stopniowo obowiązywała kolejne grupy spółek, zaczynając od największych:
- od przełomu 2027 i 2028 roku: spółki i grupy kapitałowe z zatrudnieniem powyżej 5000 pracowników i przychodami netto powyżej 1,5 mld euro;
- od przełomu 2028 i 2029 roku: spółki i grupy kapitałowe z zatrudnieniem powyżej 3000 pracowników i przychodami netto powyżej 900 mln euro;
- od przełomu 2029 i 2030 roku: spółki i grupy kapitałowe z zatrudnieniem powyżej 1000 pracowników i przychodami netto powyżej 450 mln euro.
Przyjęcie CSDDD, której groziło pogrzebanie w interesach partyjnych niektórych państw członkowskich, jest bardzo pozytywną informacją. Oczywiście lepiej byłoby, gdyby dyrektywa dotyczyła większego grona spółek. Oczywiście lepiej byłoby, gdyby nie miała ona tak rozciągniętego okresu przejściowego. Ale dobrze, że jest, bo wreszcie zasady należytej staranności w odniesieniu do ludzi i środowiska naturalnego będą wprost zawarte w przepisach prawa powszechnego, a nie jedynie w międzynarodowych mechanizmach takich, jak Wytyczne ONZ dotyczące Biznesu i Praw Człowieka i Wytyczne OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych.
Najbardziej kłopotliwe dla spółek będzie stosowanie przepisów o chain of activities zamiast value chain. Jednak od badania należytej staranności w całym łańcuchu wartości żadna spółka nie ucieknie, jeśli będzie chciała udowodnić, że jest zgodna z Minimalnymi Gwarancjami zdefiniowanymi w unijnej Taksonomii. Ograniczenie chain of activities spowoduje wyłącznie trudności w rozróżnianiu, czym on się różni od value chain.
